Nữ hoàng Elizabeth II là vị quân chủ đặc biệt, vì bà đã phá vỡ khá nhiều kỷ lục trước đây được thiết lập bởi các vị quân chủ trên thế giới, trong đó có những kỷ lục đã tồn tại hơn 3 thế kỷ, và đến thời của bà mới xô ngã. Trong đó, kỷ lục quan trọng nhất chính là “người phụ nữ có thời gian nắm giữ vương quyền” lâu nhất trong lịch sử thế giới, với 25.782 ngày, tương đương 70 năm 214 ngày.
Nữ hoàng Elizabeth II trị vì một lãnh thổ rộng gấp 1,1 lần diện tích của Liên bang Nga – quốc gia có diện tích lớn nhất thế giới
Hiện nay trên thế giới chỉ còn 43 quốc gia quân chủ, được cai trị hoặc trị vì bởi một Gia tộc hoàng gia, cha truyền con nối. Thông thường, mỗi vị quân chủ chỉ trị vì một đất nước, ví dụ: Vua Filipe VI đang trị vì Vương quốc Tây Ban Nha; Quốc vương Norodom Sihamoni đang trị vì Vương quốc Campuchia; Vương công Henry đang trị vì Đại công quốc Luxembourg… Nhưng riêng Nữ hoàng Elizabeth II của Anh là một trường hợp ngoại lệ duy nhất, vì bà là nguyên thủ quốc gia của 15/43 nhà nước quân chủ, chiếm 35% số quốc gia quân chủ trên thế giới hiện nay. Có nghĩa là, ngoài giữ vị trí là Nữ vương của “Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland”, bà Elizabeth II còn là nữ vương của 14 quốc gia khác thuộc “Vương quốc Thịnh vượng chung” [Commonwealth realm].
| Bản tin: Nữ hoàng Elizabeth II qua đời, thế giới bày tỏ tiếc thương |
Với địa vị này, lãnh thổ nằm dưới vương quyền của bà lên đến 18,7 triệu km2
Nghe tới đây, các bạn sẽ đặt ra câu hỏi, tại sao lãnh thổ của Nữ hoàng Elizabeth II trị vì lại rộng lớn đến thế? Sao mà không rộng cho được khi Canada [quốc gia lớn thứ 2 thế giới] và Úc [quốc gia lớn thứ 6 thế giới] đều xem bà là nữ vương của họ. Nữ hoàng Elizabeth II hiếm khi rời khỏi nước Anh, vậy ở 14 quốc gia còn lại bà sẽ trị vì như thế nào? Tại mỗi quốc gia sẽ bổ nhiệm một viên “Toàn quyền”, người này là đại diện cho vương quyền của bà ở chính quốc gia đó. Dù vậy, Nữ hoàng và các toàn quyền chủ yếu mang tính biểu tượng.
Khi mới chào đời, bà Elizabeth II dường như không có cơ hội thừa kế ngai vàng nước Anh
Năm 1926, Công chúa Elizabeth chào đời, là con gái đầu lòng của “Vương tử George, Công tước xứ York”. Cha của Elizabeth chỉ là con trai thứ 2 của vua George V, xếp trên cha bà trong danh sách kế vị là người bác – Vương tử Edward, Thân vương xứ Wales. Vì thế, cơ hội để bà có thể kế thừa ngai vàng dường như là bằng không, điều này càng chắc chắn hơn khi ông nội của bà qua đời, người bác lên ngôi vua nước Anh với vương hiệu là Edward VIII.
Nhưng định mệnh đã rơi trúng đầu của cha bà, khi người bác chỉ mới làm vua được 326 ngày đã quyết định thoái vị với lý do là “chạy theo tiếng gọi của ái tình”… Vua Edward VIII đã yêu một phụ nữ người Mỹ tên là Wallis Simpson, bà này có một lý lịch oanh liệt khi từng ly dị 2 đời chồng, chính điều này đã khiến cho Hoàng gia Anh không chấp nhận cuộc hôn nhân của nhà vua, vì thế Edward VIII đã chọn cách từ bỏ ngai vàng để chạy theo tình yêu – ông là vị quân chủ hiếm hoi trong lịch sử loài người dám từ bỏ ngai vàng để đổi lấy tình yêu của một người phụ nữ.
| Đồng tiền Anh liệu có thay đổi sau khi Nữ hoàng Elizabeth qua đời? |
Vì Vua Edward VIII chưa có vợ con gì, nên ngai vàng sẽ được nhường lại cho người em ruột gần ông nhất, và người đó không ai khác chính là cha của Elizabeth. Công tước xứ York lên ngôi vua với vương hiệu George VI, vì thế con trưởng của ông là Công chúa Elizabeth nghiễm nhiên trở thành người xếp số 1 trong danh sách kế vị ngai vàng nước Anh.
Thực tế, cha của Elizabeth không muốn tiếp nhận ngai vàng, thứ nhất là vì ông không được đào tạo để trở thành một vị vua, lý do thứ 2 nghiêm trọng hơn… vì ông mắc chứng “nói lắp", chính điều này đã ám ảnh nhà vua cho đến khi ông qua đời. Chứng nói lắp của Vua George VI đã từng được đưa vào nhiều loại hình nghệ thuật, nổi tiếng nhất là bộ phim “The King’s Speech”, sản xuất năm 2010 và đoạt 4 giải Oscar.
Nữ hoàng Elizabeth II là một trong những vị quân chủ có thời gian nắm giữ ngai vàng lâu nhất trong lịch sử
Năm 1952, Vua George VI băng hà, Công chúa Elizabeth tiếp nhận ngai vàng Vương quốc Anh với vương hiệu Elizabeth II, bà đã giữ ngôi vị này trong 70 năm 214 ngày, và là vị quân chủ nắm giữ vương quyền lâu nhất trong lịch sử nước Anh và lâu thứ 2 thế giới, chỉ xếp sau vua Louis XIV của Pháp, nắm giữ ngai vàng trong 72 năm 110 ngày. Nhưng nếu xét ở góc độ là nhà cai trị nữ thì Nữ hoàng Elizabeth II là người nắm giữ ngai vàng lâu nhất lịch sử thế giới.
Sau khi Nữ hoàng Elizabeth II băng hà, con trai của bà là “Charles, Thân vương xứ Wales”, hiện đã 73 tuổi kế vị ngai vàng và ông cũng là người lớn tuổi nhất trong lịch sử nước Anh kế vị ngai vàng. Vương hiệu của ông sau khi lên ngôi sẽ là Charles III.
| Người dân Anh tiếc thương Nữ hoàng Elizabeth II |
Nếu theo đúng thông tục thì Vương tộc nắm giữ ngai vàng nước Anh sẽ không còn thuộc về “Nhà Windsor” nữa, vì phải theo họ của chồng bà Elizabeth là Vương tế Philip, ông vốn là hoàng tử của Hy Lạp và Đan Mạch, thuộc “Nhà Glücksburg” – Vương tộc đang trị vì Vương quốc Đan Mạch và Vương quốc Na Uy hiện nay. Nếu lấy họ kép như trường hợp của “Nhà Habsburg-Lorrain” của Áo trước đây thì Vương tộc này sẽ được gọi là “Nhà Windsor- Glücksburg”.
Đó là Công chúa Margaret. Trong quá trình đang chuẩn bị lễ đăng cơ Nữ vương Anh, Elizabeth đã được em gái mình cho biết rằng, cô muốn kết hôn với một thường dân có tên là Peter Townsend – đã li dị vợ và có 2 con riêng, lớn hơn công chúa 16 tuổi. Bà Elizabeth đã yêu cầu em gái chờ thêm 1 năm nữa, tuy rất đồng cảm với em gái.
Sự kiện một công chúa Anh lấy một thường dân đã bị các thủ tướng trong Khối thịnh vượng chung phản đối kịch liệt, và cũng có một bộ trưởng Anh đe doạ sẽ từ chức nếu Margaret và Townsend kết hôn, những người phản đối nói rằng cuộc hôn nhân sẽ đe dọa chế độ quân chủ như thời Vua Edward VIII. Cuối cùng bà Margeret đã quyết định từ bỏ ý định. Năm 1960, bà kết hôn với Antony Armstrong-Jones, Bá tước thứ nhất xứ Snowdon.
Sẽ có nhiều thay đổi
Chân dung của Nữ hoàng Elizabeth II đã xuất hiện trên tiền tệ của 33 quốc gia, trong đó có những đồng tiền quan trọng nhất thế giới như: Bảng Anh, Dollar Úc, Dollar Canada, Dollar New Zealand…
Sự qua đời của bà sẽ khiến cho các Ngân hàng trung ương tại các quốc gia này phải thay đổi mẫu tiền tệ, chân dung của Nữ hoàng Elizabeth II sẽ không còn được in trên tiền nữa, thay vào đó có thể là chân dung của vị vua mới – Charles III, con trai của bà.
Ngoài ra, nhiều thứ cũng sẽ bị thay đổi sau khi Elizabeth II qua đời, trong đó có tên của quốc ca Anh và Hoàng ca của 14 quốc gia khác sẽ bị thay đổi từ “God Save the Queen” [Chúa phù hộ cho Nữ vương] thành “God Save the King” [Chúa phù hộ cho Nhà vua]. Đám tang và lễ tưởng niệm sẽ diễn ra ở khắp các quốc gia mà bà trị vì.
Từ thời của cha bà – Vua George VI, nước Anh đã không còn là một đế chế nữa. Theo thông tục, một người phụ nữ cai trị một đế quốc mới được gọi là Nữ hoàng, tương tự đó, một người đàn ông cai trị một đế quốc sẽ được gọi là hoàng đế, nhưng trong trường hợp hiện tại, nước Anh là vương quốc, nên tước hiệu đúng nhất dành cho bà Elizabeth II là “Nữ vương”. Dù vậy, mọi người đã quen với cách gọi Nữ hoàng Anh Elizabeth II.
Tin liên quan
Một số báo quốc tế đã tìm hiểu câu chuyện các vương triều "sống sót" ra sao trên thế giới, và quan điểm chung là định chế cổ xưa này "phải thay đổi, trẻ hóa" thì mới không bị thời gian đào thải.
Sau thế kỷ 20, các cuộc cách mạng trên thế giới đã xóa sổ chế độ vua chúa. Tất cả các quốc gia xã hội chủ nghĩa đều đã bỏ vua. Hiện nay trên thế giới chỉ còn trên 50 nước có vua.
Trên thực tế, con số này còn ít hơn, chỉ gần 30 nước thực sự có vua của mình.
Có tới 16 nước thuộc khối Thịnh vượng chung [Commonwealth] nhận vị quốc vương chung là Nữ hoàng Elizabeth II, gồm: Liên hiệp Vương quốc Anh, Canada, Australia, New Zealand, Papua New Guinea, Đảo Solomon, Tuvalu, Antigua và Barbuda, Bahamas, Barbados, Belize, Grenada, Jamaica, St. Kitts và Nevis, St. Vincent và Grenadines, cùng St. Lucia.
Nếu các nước như Canada, Úc và New Zealand có liên hệ sắc tộc, văn hóa mật thiết với đế quốc Anh, và do con cháu người Anh, Scotland, Ireland sang định cư thì nhiều đảo quốc nhỏ xíu từng có vua hoặc vị tù trưởng đứng đầu trước khi thực dân Anh sang xâm chiếm.
Nay độc lập rồi họ vẫn coi Nữ hoàng Anh là nguyên thủ quốc gia, chứng tỏ duy trì mối liên hệ biểu tượng đó cũng có lợi cho họ.
Trong số các nước có vua, nữ hoàng là người của chính họ, thì châu Phi lại tỏ ra "tiến bộ đi đầu" và chỉ còn ba quốc gia có vương triều: Lesotho, Morocco và Swaziland.
Tại khu vực Nam Mỹ không có nước nào còn vua.
Châu Á và châu Âu hóa ra lại "bảo hoàng" hơn cả, với mỗi châu lục có tới 13 'vương quốc'.
Tại châu Âu, ngoài Anh và Tây Ban Nha vẫn có vương triều liên tục hàng trăm năm qua, các nước lớn như Nga, Đức, Pháp, hoặc tầm trung về dân số như Ý, Ba Lan, Romania đều đã lật đổ chế độ vua chúa.
Trong các nước còn lại, Andorra, Bỉ, Đan Mạch, Liechtenstein, Luxembourg, Malta, Monaco, Hà Lan, Na Uy vẫn giữ nền quân chủ.
Bạn có thể đếm qua và thấy chưa đủ 13 nước.
Đúng thế, còn một quốc gia nữa, về nguyên tắc cũng là vương quốc: Nhà nước Vatican.
Giáo hoàng La Mã cũng vua nhưng người lên ngôi không phải cha truyền con nối mà do Giáo hội bầu.
Vatican là biệt lệ vì theo thần quyền, còn Liechtenstein và Luxembourg thực ra không có vua [King] mà chỉ do đại công tước làm chủ.
Châu Á, gồm Trung Đông, Nam Á và Đông Á, còn 13 vương triều, với quyền lực của vua đôi khi mạnh hơn nhiều so với vua châu Âu.
Các nước này là Bahrain, Bhutan, Brunei, Campuchia, Nhật Bản, Jordan, Kuwait, Malaysia, Oman, Qatar, Saudi Arabia, UAE và Thái Lan.
Trong thế kỷ 21, một nước châu Á là Nepal đã bỏ vua, chấm dứt triều đại Gorkhaki.
Vào thế kỷ trước, các nước Việt Nam, Lào, Trung Quốc... đều đã xóa hoàng gia.
Nhưng các nước khác thì không hề có dấu hiệu muốn bỏ vua.
Nền quân chủ, đôi khi chỉ hình thức, hoặc luân phiên như các vị sultan của Malaysia, nhưng được cho là tạo sự ổn định.
Trong một thế giới nhiều thay đổi, việc duy trì một sợi dây tinh thần với truyền thống văn hóa dân tộc cũng có ý nghĩa tốt.
Sau khi khối Đông Âu xã hội chủ nghĩa tan rã, có các nhóm bảo hoàng vận động để phục hồi vua cho Bulgaria, Serbia, Romania...
Họ cho rằng phục hồi vai trò quốc vương sẽ giúp kết nối quá khứ với hiện tại, làm khởi sắc các giá trị cũ tốt đẹp.
Vị quốc vương còn có thể đứng trên chính trị đảng phái, làm điểm tựa cho quốc gia khi gặp thiên tai, nguy biến.
Giới bảo hoàng cũng tin rằng khác tổng thống, thủ tướng, vua vì trị vị suốt đời nên không tham nhũng bởi chẳng cần tăng sự giàu có và kiếm chác theo nhiệm kỳ.
Bulgaria có vẻ hào hứng nhất với ý tưởng gần như là phục hồi vương triều, và năm 2001, cựu vương Simeon II đã được bầu làm thủ tướng.
Nhưng sau một nhiệm kỳ không mấy ấn tượng, vị cựu vương cao tuổi, đã mất chức.
Sang năm 2018, ông còn dính vào việc kiện cáo đòi lại lâu đài Vrana ở Sofia và bị chính quyền Bulgaria đuổi khỏi tòa nhà mà dòng họ vua chúa của ông làm chủ từ 1892.
Việc phục hồi hoàng gia như vậy không phải chuyện dễ.
Tồn tại trong khiêm tốn
Chưa kể phái chống vua chúa luôn nói rằng nền quân chủ không còn lý do tồn tại ở thời hiện đại, và tốn kém.
Nepal hồi 2008 đã phế truất vua và lập ra nước cộng hòa.
Các hoàng gia đều biết họ thuộc về quá khứ nên phải tự hiện đại hóa, phải không gây tốn kém, phiền toái cho quốc dân và giới chính khách cầm quyền.
Hoàng tử Bỉ hồi cuối 2017 đã bị chính phủ dọa cắt trợ cấp 308.000 euro vì dự sự kiện do Trung Quốc tổ chức, ảnh hưởng đến hình ảnh quốc gia.
Trên thực tế, ai xem lễ thoái vị của Nhật hoàng Akihito đều thấy nó quá giản dị, chỉ gồm vài động tác chào hỏi, cảm ơn, chúc tụng và trao 'báu vật', trong có 10 phút.
Vì cả niên hiệu Bình Thành của Nhật hoàng Akihito là thời gian chuộc lỗi cho quá khứ Thế Chiến 2, nên sự tồn tại của họ càng ít xa hoa càng tốt.
Riêng tại Anh, việc cắt giảm chi tiêu tối đa và để chứng tỏ mình không gây tốn kém cho quốc gia đã khiến Hoàng gia vẫn được nhiều ủng hộ.
Trong các năm 1996 và 2012, Nữ hoàng Elizabeth II hai lần cắt số con cháu có tư cách 'thành viên hoàng tộc', xuống còn chưa đến 20 người hiện nay.
Anh có Crown Estate, một dạng Hoàng triều Cương thổ mà nhà Nguyễn ở Việt Nam từng có, gồm điền sản, địa ốc của vương triều.
Crown Estate đem lại mỗi năm trên 300 triệu bảng tiền lãi từ kinh doanh.
Mỗi năm, Nữ hoàng Elizabeth II chỉ nhận 43 triệu bảng để chi cho các hoạt động của bà và Hoàng gia, và số tiền còn lại nộp vào ngân sách nhà nước Anh.
Crown Estate, hiện trị giá 12 tỷ bảng, cũng không phải tài sản riêng của Hoàng gia hiện hành mà thuộc về vương triều Anh, tức là quốc gia, không ai được quyền chuyển nhượng, bán đi cho bất cứ ai khác.
Việc duy trì Hoàng gia hóa ra không tốn gì mà còn đem lại lợi nhuận lớn cho Anh Quốc, vẫn theo BBC.