Lắp năng lượng mặt trời bán cho nhà nước
|
Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, sáu tháng đầu năm 2021, sản lượng điện sản xuất và nhập khẩu toàn hệ thống đạt 128,51 tỷ kWh, tăng 7,4% so với cùng kỳ năm 2020. Trong đó, năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời, điện sinh khối) huy động đạt 14,69 tỷ kWh, chiếm tỷ trọng 11,4%. Riêng điện mặt trời mái nhà, đến 14/12/2021 đã có 104.282 dự án được lắp đặt, tổng công suất 9.580 MWp, sản lượng phát lên lưới hơn 3,57 tỷ MWh. Nếu giá lắp đặt điện mặt trời mái nhà trung bình 12 triệu đồng/kWp thì tổng số tiền đầu tư đã gần 115 nghìn tỷ (tương đương khoảng 5 tỷ USD), khoảng 1,1 tỷ đồng cho một công trình. Số liệu trên cho thấy, tổng công suất lắp đặt điện mặt trời mái nhà lớn là vậy, nhưng thực tế sản lượng phát lên lưới lại không cao, vì khi trời không nắng thì điện mặt trời cũng không có. Nếu có nắng tốt, như tại các tỉnh Nam Trung bộ, thì số giờ nắng trung bình trong năm cũng chỉ khoảng 6,3 giờ/ngày. Thực tế, số giờ nắng có thể lên tới 10 giờ, với cường độ bức xạ mặt trời khác nhau. Ở Việt Nam, trung bình có khoảng 4-5 giờ nắng mạnh trong một ngày, giúp hấp thu bức xạ tối đa cho các tấm pin năng lượng mặt trời. Công suất lắp đặt điện mặt trời được tính bằng MWp hoặc kWp hay gọi là công suất đỉnh, có được khi mặt trời bức xạ (nắng) cao nhất trong ngày. Theo lý thuyết, trong điều kiện tiêu chuẩn về bức xạ, nhiệt độ môi trường, mỗi kWp sẽ cho sản lượng điện tương đương 1.000 kWh một năm. Để tính kWh điện được tạo ra của hệ thống pin mặt trời 1 kWp, ta lấy 1kWp x (số giờ nắng/ngày). Ví dụ, một ngày có 5 giờ nắng, thi trung bình 1 kWp tạo ra khoảng 5 kWh điện/ngày. Một tháng hệ thống pin mặt trời 1 kWp sẽ tạo được 150 kWh điện (150 số điện). Hiện nay, đa phần dự án, nhất là điện mặt trời mái nhà công suất nhỏ của các hộ gia đình đều dùng bộ biến tần (inverter) hòa lưới, lại không có bộ trữ điện. Có nghĩa là khi điện lưới mất hoặc không được đấu nối vào lưới điện công cộng thì điện mặt trời mái nhà cũng không thể hoạt động, cho dù trời nắng các tấm pin năng lượng mặt trời vẫn có thể phát điện nhưng lại phải chạy không tải. Tình trạng này dẫn đến nhiều dự án, công trình điện mặt trời mái nhà không kịp hoàn thành, lên lưới trước 1/1/2021, không thể đi vào hoạt động, gây lãng phí rất lớn. >> 5 tháng dùng điện mặt trời tiết kiệm 5 triệu đồng Hiện, tôi được biết Công ty điện lực TP HCM và miền Nam vẫn linh hoạt cho các công trình điện mặt trời mái nhà đã khởi công nhưng chưa kịp hoàn thành trước 1/1/2021 vẫn được nối lưới, hoạt động, với điều kiện không được ghi nhận sản lượng điện phát lên lưới. Nếu đúng vậy, chủ đầu tư, chủ nhà cũng phần nào được bù đắp với việc tự dùng điện mặt trời mái nhà của mình, không còn hoàn toàn phải mua điện lưới nữa. Phần điện dư, dùng không hết sẽ lên lưới và được truyền tải tự nhiên trong phạm vi hẹp cho các nhà hàng xóm, liền kề. Ngành điện cũng được hưởng lợi từ sản lượng điện "tự nhiên" này. Như vậy, lưới điện tại các thành phố, khu dân cư tập trung được điều tiết cục bộ, tự nhiên, không gây quá tải trạm biến áp, lưới trung, cao áp. Ví dụ, một thành phố cần hai triệu kWh điện một ngày, được cung cấp bởi đường truyền tải 220 KV từ các nhà máy điện ở xa, nay một số hộ gia đình đầu tư điện mặt trời mái nhà, cho sản lượng là 10.000 kWh chẳng hạn. Khi đó, đường truyền 220 KV cho thành phố đó và các máy biến áp cũng có thể được giảm tải 10.000 kWh vừa nêu trên. Tức là sẽ rất đỡ tốn kém trong việc phải liên tục nâng cấp hệ thống truyền tải, phân phối điện cho các thành phố, khu dân cư tập trung. Trước khi phát triển điện mặt trời công suất lớn, một số nước đã ưu tiên lắp đặt điện mặt trời công suất nhỏ. Nhật Bản từ hơn 20 năm trước đã khuyến khích từng gia đình lắp đặt điện mặt trời công suất khoảng 3-7 kWp để tự dùng. Việc này rất hiệu quả, mang lại giá trị về mặt kỹ thuật và kinh tế lớn, khuyến khích người dân tự bỏ vốn đầu tư, đồng thời dễ lắp đặt bộ lưu trữ điện cho hệ thống điện mặt trời. Câu hỏi đặt ra là, có nên khuyến khích đầu tư lớn điện mặt trời (kể cả điện gió) như vừa qua hay khuyến khích từng gia đình làm? Rất tiếc, ngành điện đã dừng tiếp nhận, giải quyết các yêu cầu về đấu nối và ký hợp đồng mua bán điện mặt trời mái nhà. Lý do là bởi Quyết định số 13 ngày 6/4/2020 về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam hết hiệu lực sau ngày 31/12/2020 và đến nay chưa có quyết định mới, hướng dẫn thực hiện tiếp theo của Bộ Công thương. Trong khi nhu cầu lắp đặt điện mặt trời mái nhà của hộ gia đình còn rất lớn, giá thành lắp đặt ngày càng hạ nhưng lại không thể triển khai. >> 'Tiết kiệm 5 triệu đồng mỗi tháng nhờ điện mặt trời mái nhà' Rõ ràng điểm nghẽn là không được đấu nối điện mặt trời mái nhà vào lưới của điện lực. EVN thông báo dừng tiếp nhận đấu nối và ký kết hợp đồng mua bán điện, chứ không cấm lắp điện mặt trời mái nhà. Tuy nhiên, nếu đầu tư, lắp đặt mà không được nối lưới thì chỉ còn cách phải có bộ lưu trữ điện và một số thiết bị kỹ thuật khác để điện mặt trời mái nhà hoạt động độc lập. Cách làm này đẩy giá thành lắp đặt điện mặt trời mái nhà lên rất cao, không kinh tế. Nhiều ý kiến cho rằng, ngoài lý do cơ chế, vướng mắc thực tế là ngành điện không đủ công tơ (đồng hồ đo đếm) điện hai chiều để đấu nối điện mặt trời mái nhà vào lưới công cộng. Thiết nghĩ, với năng lực hiện tại, EVN hoàn toàn đủ khả năng sản xuất, chế tạo, bên cạnh đó là các doanh nghiệp sản xuất khác trong nước và doanh nghiệp nhập khẩu chắc chắn cũng sẵn sàng đáp ứng nhu cầu thị trường về các thiết bị vừa nêu. Quy hoạch điện VIII đã điều chỉnh tỷ trọng nguồn năng lượng tái tạo so với tổng công suất lắp đặt toàn quốc, đến năm 2030 là 24,3-25,7% và đến năm 2045 là 26,5-28,4%. Hy vọng, trong vài ba năm tới phát triển công nghệ năng lượng tái tạo, trong đó có điện mặt trời, sẽ cho ra đời tấm pin (PV) năng lượng mặt trời mới, hiệu suất cao hơn, biến tần đa năng và những bộ lưu trữ công suất lớn, với giá thành rẻ hơn. Nhiều ôtô điện (EV) được đưa vào lưu hành sẽ tiêu thụ lượng điện rất lớn nhưng cũng có thể góp phần cân bằng CS lưới, bằng cách sạc điện cho EV vào giờ thấp điểm, xả ngược lên lưới vào giờ cao điểm. Những thiết bị sạc ô tô điện thông minh V2G, như V2H, V2B, V2L, V2X... đang là mục tiêu nhiều nước phát triển hướng tới "giao thông xanh". Không có lý do gì để một quốc gia giàu tiềm năng điện tái tạo như Việt Nam lại phải mãi nhập khẩu điện. Dù sao đi nữa, ngành điện vẫn là quan trọng nhất trong bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu, góp phần đạt mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050 của nước ta. >> Quan điểm của bạn thế nào? Gửi bài tại đây. Bài viết không nhất thiết trùng với quan điểm VnExpress.net.
Đang tải...
Việc lắp đặt điện mặt trời mái nhà luôn được các cơ quan nhà nước, Tập đoàn Điện lực Việt Nam khuyến khích. Thế nhưng, những vướng mắc về cơ chế chính sách khiến loại hình này chưa nhận được sự đồng thuận. Không như kỳ vọng Sở hữu một trang trại trồng chuối rộng gần 20 ha ở Gia Lai, mới đây ông B.M.H. nảy ra ý tưởng làm điện mặt trời mái nhà, tận dụng mái của nhà ủ phân. Thế nhưng, khi bắt tay vào làm, ông H. phải thốt lên: "Tôi muốn đầu tư mà khó quá. Việc áp dụng các quy định giữa trung ương và địa phương không đồng nhất". Ông H. kể: "Được biết Thủ tướng Chính phủ có ban hành Quyết định 13/2020/QĐ-TTg ngày 6/4/2020 về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam, do vậy gia đình tôi quyết định lập dự án 'Trang trại trồng chuối xuất khẩu và ủ phân hữu cơ' trên diện tích 2,4ha với mục đích mở rộng thêm nhà ủ phân và tận dụng mái nhà ủ phân để lắp đặt tấm pin năng lượng mặt trời". Khi triển khai thực hiện dự án, cần xây dựng thêm nhà ủ phân theo kế hoạch phát triển trong năm 2020 thì ông H thấy một loạt vấn đề về thủ tục. Đối với những mái nhà đã có trong trang trại thì có thể sử dụng đấu nối, với những mái nhà làm thêm thì phải giải trình với cơ quan điện lực địa phương các vấn đề, như chấp thuận chủ trương đầu tư dự án của UBND huyện; đất phải được chuyển sang loại đất nông nghiệp khác (trên Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là đất trồng cây lâu năm).
“Nhưng khi làm thủ tục chuyển đổi từ đất trồng cây lâu năm sang đất nông nghiệp khác thì không thể đăng ký biến động được với lý do hết kế hoạch sử dụng đất. Trong khi đó, theo những thông tin chúng tôi tìm hiểu, việc chuyển đổi từ đất trồng cây lâu năm sang đất nông nghiệp khác không phải xin phép mà chỉ cần đăng ký chỉnh lý khi có yêu cầu”, ông H chia sẻ vì vướng mắc này nên việc làm điện mặt trời áp mái của ông có thể bị đổ bể. Đó chỉ là một trong số rất nhiều vướng mắc khi người dân làm điện mặt trời áp mái. Tại hội thảo Phát triển điện mặt trời áp mái tại Việt Nam, do Green ID tổ chức ngày 25/8, ông Nguyễn Văn Khang, Chủ tịch Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật tỉnh Tiền Giang, kể lại câu chuyện của chính gia đình ông liên quan chi phí và số tiền thu được khi lắp điện mặt trời trên mái nhà. Ông Khang cho biết: "Tháng 7/2019 tôi có lắp một hệ thống điện mặt trời trên mái nhà công suất 6 kW, kinh phí khoảng 93 triệu đồng. Toàn bộ điện sản xuất ra tôi sẽ bán cho điện lực Tiền Giang, còn điện sinh hoạt gia đình vẫn mua của phía điện lực. Gần 1 năm sau, điện lực Tiền Giang thanh toán cho tôi làm 2 lần với tổng giá trị điện sản xuất là 9 triệu đồng. Tính ra, giá điện thực tế tôi bán cho điện lực là 1,9 triệu đồng 1kW. Trong khi đó, tôi vẫn sử dụng điện lưới của điện lực.
Do đó, ngay bản thân tôi cũng thấy rằng giá bán điện mặt trời mái nhà chưa kích thích được người dân sử dụng”, ông Khang đúc rút và kiến nghị Nhà nước có chính sách hỗ trợ người dân phát triển loại năng lượng này. Dân chưa mặn mà Theo số liệu của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), cập nhật đến ngày 23/8 toàn quốc có tổng 45.299 dự án điện mặt trời áp mái đã đi vào vận hành, công suất 1.029 MWp. Ông Trần Viết Nguyên, Phó trưởng Ban Kinh doanh (EVN) chia sẻ, thời gian qua điện mặt trời mái nhà đã tạo ra nhiều lượng điện năng phát lên lưới. EVN đã mua lại theo quy định, giúp hỗ trợ phần nào, đảm bảo cung - cầu năng lượng. Tuy nhiên, trên thực tế, việc tuyên truyền, quảng bá về phát triển điện áp mái còn hạn chế; nhiều khách hàng còn e ngại trong đầu tư do thiếu thông tin về chất lượng sản phẩm, đơn vị thi công lắp đặt, vận hành, bảo hành thiết bị. Đồng thời, chi phí thiết bị và lắp đặt còn cao, chưa có chính sách khuyến khích khách hàng là các hộ gia đình đầu tư, lắp đặt; chưa có tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với các thiết bị, hệ thống điện áp mái. Để đẩy mạnh các dự án điện mặt trời áp mái, ông Trần Viết Nguyên kiến nghị, Chính phủ, các bộ, ngành, nhà đầu tư tiếp tục nghiên cứu, có những sáng kiến, cơ chế, gói hỗ trợ giảm thiểu chi phí lắp đặt, vận hành,... từ đó mới có khả năng nhân rộng điện mặt trời mái nhà, đặc biệt là đối với đối tượng các hộ gia đình có thu nhập thấp. Đặc biệt, ông Nguyên đánh giá, sau cơ chế giá điện cố định theo Quyết định 13 của Thủ tướng Chính phủ (giá FIT 2) đến năm 2021 cần có cơ chế chính sách mới. “Bộ Công Thương cần sớm nghiên cứu ban hành cơ chế chính sách gối đầu tiếp phát triển điện mặt trời mái nhà tại Việt Nam. Để đạt được kỳ vọng đến năm 2035, Việt Nam đạt 30.000 MWp công suất điện mặt trời mái nhà thì câu chuyện chính sách hết sức quan trọng”, ông Nguyên nhấn mạnh. Bên cạnh đó, EVN kiến nghị Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ sớm nghiên cứu ban hành tiêu chuẩn, kỹ thuật an toàn về điện mặt trời mái nhà. Chia sẻ về vấn đề này, ông Hoàng Mạnh Tân, Phó tổng giám đốc Tập đoàn Sơn Hà, Giám đốc Công ty CP Phát triển năng lượng Sơn Hà, lại bày tỏ lo ngại hiện tượng sản xuất pin năng lượng mặt trời kém chất lượng. “Tiêu chuẩn pin năng lượng mặt trời đang chờ Bộ Khoa học và Công nghệ ra tiêu chuẩn chính thức. Chúng tôi được biết có những sản phẩm pin năng lượng mặt trời bán trên thị trường không đạt tiêu chuẩn, thậm chí có nhà sản xuất pin năng lượng mặt trời tại Việt Nam làm ra các tấm pin chỉ đạt loại B, loại C và xuất sang Trung Quốc nhưng biết đâu các mặt hàng đó lại quay về Việt Nam?”, ông Tân nói. Chính vì vậy, ông Tân cho rằng, nếu các doanh nghiệp chỉ cạnh tranh về giá thì dứt khoát sẽ có việc bán hàng kém chất lượng, 5-7 năm sau vấn đề xử lý các tấm pin hỏng sẽ rất nan giải. H.Duy Nhiều trang trại nông nghiệp lắp thêm điện mặt trời trên mái vẫn chưa thể bán được điện do vướng hướng dẫn rõ ràng. |
